19 Şubat 2025 tarihinde Şiddet ve Asimilasyon Aracı Olarak Yatılı İlköğretim Bölge Okullarını konuşacağız.
Konuklarımız Şükran Demir ve Özgür Ünal
Moderatörümüz Cem Terzi
Bu söyleşi Yatılı İlköğretim Bölge Okullarında (YİBO) eğitim görmüş Kürt çocukların tecrübelerine odaklanarak, onların YİBO yaşam pratiklerini ve hafızasını ortaya çıkarmayı amaçlıyor.
Erken Cumhuriyet döneminde (1926-1938) farklı biçimlerle ve isimlerle var olan yatılı okullar, YİBO’ların resmi olarak 1962 yılında kurulmasıyla birlikte yaygınlaşmaya başlıyor.
1990’larda Kürt illerinde köy yakmaları sonucu köy okullarının kapatılmasını takiben YİBO sayısında ülke genelinde yeniden artış görülüyor.
Bu söyleşide YİBO’lara eleştirel bir bakış açısı ile bakarak devletin eğitim aracılığıyla Kürt çocuklara asimilasyon politikası uyguladığını ve asimilasyon sürecinin çocukların yaşamında olumsuz etkilere sebep olduğunu konuşacağız.
YİBO’larda 1980 öncesiyle sonrasını ayrı özellikler taşıyor. Erken mezunlar her şeye rağmen bu okulları bir “eğitim fırsatı” olarak değerlendirebiliyor. Sonrasında ise asimilasyon ve şiddet politikalarında farklı bir seviyeye gelindiği, çocuklardaki travmanın büyüdüğü görülüyor.
Yatılı bölge okullarında okuyan öğrencilerin farklı şiddet türlerine maruz kaldığı, ağır bir askeri disiplin altında “terbiye edilmeye” çalışıldığı, kültürleri, dilleri ve etnik aidiyetleri nedeniyle dışlanıp aşağılandığı ve Türkleştirilmesi gereken Kürt halkının çocukları olarak görüldüğü gibi önemli tartışmaları yapacağız.
“… Okulların çoğu mekânsal olarak hayattan izole edilmiş durumda; bir kısmı doğrudan karakollarla aynı bahçede, boşaltılmış askeri yapılarda ya da eski cezaevlerinden bozma alanlarda. Bir görüşmeci okulu “yarı açık çocuk cezaevi” olarak tanımlıyor zaten. Mübalağa yok; savaşa nazır, havan sesleri, atış talimi, askeri anonslar, helikopter gürültüsü, hatta işkence sesleri eşliğinde verilen dersleri düşünün. Tüm giyecekleri de okul sağladığından kimi zaman jandarma botları giydirilen onlu yaşlarındaki çocuklar… “
“…Militer hava her âna sinmiş durumda. Kızların ve erkeklerin saçları birden zorla üç numara kesilebiliyor. Bu en derin iz bırakmış uygulamalardan biri. Ordu sevgisi yaratabilmek için arada askerler giysi dağıtıyor, yemeklerde askeri marşlar çalınıyor. Kürtçe konuştuğu için ölümüne dövülenlere, sebepsiz dayağa, kolektif cezalara, Kürtçe’nin, ailelerin açıktan aşağılanmasına dair birçok beyan var. Her nevi oyun, eğlence, bir çocuğun iyi hissetmesini sağlayacak her tür detay yasak. Diğer yandan okulun temizliği de çocuk emeğine bırakılmış. Görüşmeciler tıka basa dolu yatakhanelerden, pis tuvaletlerden, fena hatıralarla kaydettikleri banyo alanlarından söz ediyor. Teşbih değil, düpedüz açlıktan ağlayabiliyor çocuklar, soğan-ekmek çalmak zorunda kalanlar var, içme suyu kısıtlı. Kız öğrenciler regl dönemlerinde türlü şekillerde utandırılıyor, hayatları zorlaştırılıyor. Hiç de seyrek olmayan cinsel istismar vakaları, dayatılan sessizlikle daha da ağırlaşıyor….”
Ayrıca 1990’lı yıllarda Kürt illerinde yaşayan halka yönelik ağır insan hakları ihlalleri ile YİBO’larda yürütülen eğitim politikaları arasındaki yakın ilişkiye bakacağız.
Şükran Demir kimdir?
1989 yılında Yüksekova’da doğdu. 2014 yılında Çankırı Karatekin Üniversitesi Tarih bölümünden mezun oldu. İstanbul Üniversitesi’nde Gazetecilik bölümünde eğitimine devam ediyor.
Özgür Ünal kimdir?
1997 yılında Almanya’da doğdu. 3.sınıf hukuk öğrencisi. Çeşitli sivil toplum kuruluşlarında gönüllülük faaliyetleri yürüttü. Hafıza Merkezi’nin Hafıza ve Gençlik 2 projesinde Yatılı İlköğretim Bölge Okulları üzerine çalıştı.
